Lý thuyết chính là lời giải thích. Một lý thuyết đòi hỏi rất nhiều dữ liệu và quan sát, nó giải thích điều gì đang diễn ra bằng những thuật ngữ cơ bản nhất. Nếu cần, lý thuyết có thể chưa hoàn chỉnh. Nó quá đơn giản. Nhưng nếu làm được như vậy, nó sẽ giúp chúng ta hiểu được vấn đề.
Lý thuyết về cơ sở tâm lý của thành công theo Angela Duckworth là:
Tài năng x Nỗ lực = Kỹ năng
Kỹ năng x Nỗ lực = Thành công
Tài năng cho biết bạn mất bao lâu để cải thiện kỹ năng khi đầu tư nỗ lực. Thành công là điều xảy đến khi bạn nắm được kỹ năng và sử dụng nó.
Lý thuyết này cho rằng khi bạn xem xét cá nhân trong những hoàn cảnh giống nhau, mức độ thành công của mỗi người sẽ phụ thuộc vào hai yếu tố, đó là tài năng và nỗ lực. Tài năng – mức độ chúng ta cải thiện kỹ năng nhanh đến đâu – có ý nghĩa rất lớn. Nhưng nỗ lực lại có ý nghĩa cao gấp đôi, chứ không phải là như nhau. Nỗ lực tạo nên kỹ năng. Đồng thời, nỗ lực làm cho kỹ năng hiệu quả. Tài năng là thứ bạn tự nhiên có. Kỹ năng chỉ được phát triển qua từng giờ lao động.
Với Csikszentmihalyi, lý thuyết về Flow ( trạng thái tập trung sâu) giải thích như sau:
Các trải nghiệm cao nhất, thoả mãn nhất trong cuộc sống của con người là khi họ ở trạng thái tập trung sâu. Khi tập trung sâu, các mục tiêu đều hiển hiện rõ ràng. Điều quan trọng nhất trong trạng thái tập trung sâu là sự hoàn hảo trong mối quan hệ giữa điều một người phải làm và có thể làm. Thử thách đặt ra không quá dễ cũng không quá khó. Nó có thể cao hơn một chút so với khả năng hiện tại của người đó – điều này sẽ làm căng cơ thể và đầu óc, khiến bản thân nỗ lực đó cũng đã là một phần thưởng dễ chịu nhất. Sự cân bằng đó tạo ra mức độ tập trung và thoả mãn hơn hẵn so với các trải nghiệm thông thường khác. Khi tập trung cao độ, con người sống chìm đắm trong giờ phút hiện hữu, và họ cảm thấy mình làm chủ hoàn toàn, tới nỗi cảm giác của họ về thời gian, không gian và ngay cả về bản thân họ cũng không còn nữa. Dĩ nhiên là khi đó họ đang làm chủ chính mình.
Hay như Carols Dweck trong công trình Mindset, bà đưa ra lý thuyết về bản thân, về niềm tin vào khả năng thực thụ của mỗi chúng ta. Theo Carols Dweck, quan điểm mà bạn hình thành cho mình có tác động rất lớn đến cuộc sống của bạn. Nó có thể quyết định liệu bạn có trở thành con người mà bạn mong muốn và có đạt được những thứ mà bạn coi trọng không. Niềm tin rằng các phẩm chất của mình là điều bất di bất dịch – nếp nghĩ cố định – tạo ra một áp lực đòi hỏi bạn phải liên tục chứng minh bản thân. Và có một nếp nghĩ khác – nếp nghĩ phát triển – dựa trên niềm tin rằng bạn có thể nỗ lực để nâng cao các phẩm chất cơ bản của mình. Mặc dù con người có thể khác nhau ở nhiều khía cạnh, nhưng ai cũng có thể thay đổi và phát triển thông qua sự cần cù, nỗ lực.
Bạn đã có lý thuyết chưa?